12

Gabriele Zanella

fluvium ingrediebatur. Nam scissus ipse Bondeni fluvii alveus a iam dicto Scilla in Bondanelli vico passibus MMMM, et D Cupinorum fornace distante, et Bolognese, Portizolique ac Cantoni aggeris percurrentis Buranam ipsam sic accipiebat, coniunctique descendebat milliaribus VIIII; ubi recepto Spini canale, et Gurionis post eum in sinistram, ut supra diximus, in Padi partem tandem supra Stellate vicum, et arcem, ubi Mantuani aggeris nunc cernimus reliquias se deferebat. Et quoniam sic complessi descendebat pro uno et eodem fluvio habitis, nunc Burana, et modo Bondenus appellati fuerunt. Et nobis in hoc testis erit Federicus imperator in predicto privilegio suo ecclesie Regiensi concesso, in quo maiestas sua sic inquit: Ad septentrionalem plagam per paludes civitatis Nove usque stratam, ac deinde Aquam Longam, usque dum venit Buranam sive Bondenum. Sic enim etiam appellarunt antiqui Philistinam, et Tartarum fluvios, post quam in vico Cassellarum complexi in mare simul descenderunt, ut notavit Plinius libro suo Naturalis Historieprimo inquiens:Portum faciens Philistina, quem alii Tartarum appellant, et nos etiam supra meminimus in eorum propriis capitibus. Et descriptionem hanc nostram Burane annotarunt etiam dominus Beltraminus Imolensis, et dominus Gherardus de Fratta illustrissimi domini Alberti marchionis Estensis consiliarii, et in hac parte comisarii, et dominus Otolinus illustrissimi domini Mantue vicarius, et Galeatius Sermidi potestas, et Seravalli pro dominatione sua MCCCLXXXII et differentia orta inter ecclesiarum Bondeni, et Fellonice homines pro parte quadam Vallis Arcule, qui unanimiter concluserunt, et hec sunt verba propria illorum annotata in summario differentie illius a me nunc dilligenter custodito in ducali archivio. Et Burana vera non est illa, et eadem aqua, que decurrit apud Bondenum, sed erat alia tunc, que evidenter demonstratur, et est ultra aggerem Mantuanum, nec aliter se habere posset, ut ex privilegiis pontificalibus, que sequenti libro adducemus pro confinibus nostris clarissime patebit. Et magis clare etiam comprobatur ex verbis testamenti ultimi gloriosi marchionis Almerici, cuius originalia verba adducemus sequenti libro in capite finium comitatus nostri, ubi pro parte superioris capitis datur Bondeni, ipsius flumen Burane, quod et flumen Bondeni nuncupatur. Aliquoties etiam nominatur flumen Lucerans, quod evidenter probatur per quoddam privilegium Berengarii regis tunc moram habentis in Ticinensi urbe de anno Domini DCCCIIII; quo privilegio conceditur Goptifredo episcopo Mutinensi ad preces Petri episcopi Regiensis quadam terram sui ipsius positam in loco curie Quarantullarum, ubi designando confines inter alia sunt ibidem hec verba formalia, videlicet: Cum portibus, qui Guardiuncula Monzuena nuncupatur, et ripatico Lucerantis fluminis, quod nominatur Bondeno. Quod quidem privilegium est penes canonicos Mutinenses in publica forma.

Offro altri esempi significativi, sempre limitatamente la territorio di Bondeno: cap. XXXVIII:

Canalis Spini ea est cuius alveum, et nomen retinere hoc etiam tempore cernimus dossum Inferni preterlabentem inter Bondeni fluminis vestigia iam dicta, et Padi Larionis, seu Sancte Crucis locum defluere, et in Bondenum, et Buranam ut prediximus tandem finire. Distat enim ab ipso Burane seu Bondeni fluvio Sermidum versus et dictum Sancte Crucis locum passibus M.

Cap. XXXIX:

Scilla igitur, quem Scitullam nonulli, Saiclam appellarunt, aliqui Scilulam, priori tempore planitiem ingressus in Rissoli valles sese exonerabat, ut credimus. Post autem Padi Larionis, et paludium illarum apparentes alluviones cursum suum a Marete agro inter Herberiam, nunc Ruberiam, et Campum Gallianum direxit, scissisque Gavelli, et Burane fluviis, et Novellarie finibus preteritis, et medios inter Burane, et Gavelli campos presumens crebris revolutionibus, et pertransito iterum Burane, et Bondeni iam solo flumine, et canale Spini in Padum Larionis prope Sancte Crucis locum, et valles sese demergebat, paludes illas omnes replens. Et hunc cursum satis clarum reddunt privilegia Caroli, Berengarii, et Federici supra adducta ecclesie Regiensi concessa, et inquisitio prealegata finium Mutinensium, Blondique verba preposita.